Her ne kadar Bea Johnson , Zero Waste Home adlı kitabının 2013 lansmanı ile anılsada aslında Johnson ve ailesi basitlik ve sürdürülebilirliğe dayanan bir yaşam tarzı için adımlarını 2008’de atmaya başladılar. O zamandan beri, dört kişilik aile olarak bir yıl boyunca çıkan çöplerini tek bir kavanoza sığdırabilir hale geldiler. Peki bir insan yıllık evsel atık miktarını tek bir kavanoza sığacak hale tam olarak nasıl düşürür? Johnson, bu hedefe ulaşmak için Sıfır Atık akımının 5R’sine öncülük etti.
Bu başarı “Trash jars” olarak bir akım haline gelince bir çok ünlü isim de kendi bir yıllık çöp kavanozlarını paylaşmaya başladı.
Bu arada sadece bu kavanozların görünümü bile insana harekete geçmek için ilham veriyor, öyle değil mi? (Sıfır atık yaşam için 9 adım)
Tüm yaşama değil, her bir alışkanlığa da ayrı ayrı uygulanabilen bu yöntemleri kısaca anlatmak gerekirse:
- Reddet (Refuse),
- Azalt (Reduce),
- Yeniden Kullan (Reuse),
- Geri Dönüştür (Recycle),
- Çürüt (Rot)
Not: Bu sıra başarı oranı açısından önemli.
1. Refuse: İhtiyacın olmayanı reddet
Üretilen atık miktarını en aza indirmenin ilk adımı, atığın ilk etapta eve girmesini önlemektir.
“Reddetme” adımı, tek kullanımlık çantalar, pipetler, çatal-bıçaklar, bardaklar biçiminde veya önemsiz postalar, promosyon amaçlı ücretsiz ürünler ve bir daha başka kısa ömürlü eşyalar için “hayır” demeyi içerir.
İsrafa “hayır” demek, insanlara ya da bize hizmet etmeyen durumlara “hayır” demek kadar zor olabilir. Bu noktada asla sert olmak zorunda değil, kendinden emin ve dostane bir “hayır, teşekkür ederim” yeterli olacaktır. Kibarca yapılmış düşünceli ve bilgilendirici bir açıklama ise etkileşimde bulunduğunuz insanlardaki değişimi motive etmek için harika bir katalizör görevi görecektir.
“Hayır” demek hem güçlendirilebilecek bir kas hem de genel olarak yaşamlarımız için değerli bir beceridir. Bu adım, kendi kişisel sınırlarımızı ve sıfır atığa doğru yolculuğumuzda bu yeni dünyaya girerken konfor alanımızın ötesine nasıl geçebileceğimiz öğrenmek için bir araç olarak kullanabiliriz.
2. Reduce: İhtiyacın olanı azalt
“Azaltma” adımı, neye ihtiyacınız olduğunu netleştirmek ve ihtiyacınız olmayan şeyi yaşantınızdan çıkarmak anlamına gelir.
Sıfır atık bağlamında “azaltmak” artık kullanılmayan ev veya dolap eşyalarını vermek veya satmak ya da dağınıklığı azaltmak ve alan yaratmak anlamına gelebilir.
“Azaltmak” aynı zamanda bir amaca göre alışveriş yapmak ve gerçekten ihtiyacınız olmayan şeylere rastgele savurganlıkların aksine gerekli satın alımlara odaklanmak anlamına da gelebilir.
Bu adım tüketici alışkanlıklarımızı keşfetmemiz ve kendimizi yabancı mülkleri yönetme sorumluluğundan veya tüketiciliğin tuzaklarından kurtarmak için harika bir fırsat olabilir.
3. Reuse: Yeniden kullan
“Tekrar kullanma” adımı eğlenceli bir adımdır. Tek kullanımlık ürünleri tekrar kullanılabilir ve kalıcı alternatifler ile değiştirmek anlamına gelir.
Tasarımı, şekli önemli değil, isterseniz son moda, isterseniz antika olsun. Çantanızda taşıyabileceğiniz bir matara bulundurmak hem plastik şişe kullanımını azaltacak, hem de daha fazla su içmenizi sağlayacaktır.
Bir de benim gibi kahve veya çay meraklısıysanız, termos veya katlanır bir bardak taşımanız hem atık plastik, karton bardak atığı oluşmasını önler hem de temizlik konusunda içinizin rahat olmasını sağlar.
Dışarıda yemek yiyen veya sipariş verenlerdenseniz ve inatla plastik çatal kaşık veriyorlarsa, artık yanınızda kendi çatal ve kaşığınızı taşımanın zamanı gelmiş demektir.
Kesinlikle pipet almanız gerekiyorsa, kendi yeniden kullanılabilir cam veya paslanmaz çelik pipetinizi çantanızda bulundurun.
Sürekli çanta ile gezen biriyseniz, alışveriş yapma ihtimalinize karşı bir bez torbayı yanınızda taşıyabilirsiniz. Aynı zamanda alışverişe çıkarken de bir kaç tanesini yanınızda taşımanız gereksiz plastik torba kullanımının önüne geçecektir.
4. Recycle: Geri Dönüştür
“Geri dönüştürme” adımı, israfı önlemek için her şeyi zaten cazip hale getirdiğimiz son aşamalardan biridir. Şimdiye kadar olan adımları düşünürsek reddederek, azaltarak ve yeniden kullanarak elimizde geri dönüşüm için fazla bir şeyimiz olmayacaktır. Geri dönüşüm çevre sorunları için ideal bir çözüm değildir. Geri dönüşüm, yeni bir nesne oluşturmak için bir nesnenin değiştirilmesinden oluşur, ancak bu modifikasyonun ekolojik bir maliyeti vardır ve düzgün çalışması çok sayıda faktöre bağlıdır. Ayrıca geri dönüşüm başka bir tüketimi ortaya çıkarır, enerji. Gereksiz harcanan enerji de atıktır.
Geri dönüştürülebilir atıklar:
- Cam, kağıt, alüminyum gibi metaller
- Plastik, piller gibi kimyasal malzemeler
- Bilgisayar, cep telefonu gibi elektronik aletler,
- Beton, moloz
- Tekstil ürünleri
- Ahşap ürünler.
5. Rot: Gerisini çürüt
“Çürütme” adımı yani kompost işlemi ile meyve ve sebzelerin kabuklarını, yemeklerin geri kalanını ve diğer organik atıkları çürüterek doğal olarak ayrışmalarını ve besinlerini toprağa geri vermelerini sağlayabiliriz. Bu sayede toprağın yapısı zenginleşir ve dengelenir. Toprağın daha iyi hava almasını, daha iyi işlenebilmesini ve su tutma kabiliyetini artırır. Aynı zamanda mutfaktan çıkan bazı organik atıkların da geri dönüştürülmesini, ‘çöp’ olmamasını sağlar.
Neler olur?
- Sebze-meyve kabukları ve artıkları
- Taze otlar, çimler
- Çay atığı
- Yeşil yapraklar
- Yumurta kabukları (gübrenin kalsiyum değerini arttırır)
- Dallar ve ağaç kabukları
- Fındık-ceviz kabuğu
- Talaş
- Kuru yapraklar ve çam iğneleri
- Saman, sap
Neler olmaz?
- Et, balık, süt gibi hayvansal ürünler
- Kedi, köpek, kuş dışkısı
- Yağlı yiyecek artıkları
- Üzerinde tohumları bulunan otlar
- Limon, portakal, greyfurt gibi asitli meyveler
